हिंदवी स्वराज्याची संकल्पना प्रत्यक्षात साकारण्यासाठी छत्रपती शिवरायांना ज्ञान, चातुर्य, चारित्र्य, पराक्रम व संघटन अशा सत्वगुणांचे बाळकडू देणाऱ्या राजमाता जिजाऊ यांना मानाचा मुजरा !!
स्वराज्याचे स्वप्न साकार करणाऱ्या वीर पराक्रमी,स्वाभिमानी जाधवांची कन्या तर भोसल्यांची सुन राजमाता जिजाऊंची जयंती स्वराज्यसंस्थापक छत्रपती शिवाजीराजे आणि प्रतापशाली संभाजीराजे या दोन छत्रपतींना घडविणाऱ्या जिजाऊचा जन्म दिवस नुकताच जगभर साजरा झाला आहे. विजयाला खेचून आपल्या पदरात बांधण्याची ताकत,प्रेरणा, जिद्द, आणि सामर्थ्य माॅंसाहेब जिजाऊ यांच्यात होती.
माॅंसाहेब जिजाऊ ही जगातील सर्वात महान योद्धा आहे. राजमाता जिजाऊंनी प्रतिकूल परिस्थितीवर मात करून छत्रपती शिवाजी महाराजांना घडवले. जिजाऊंनी शिवरायांच्या मनात स्वराज्याची कल्पना जागवली. मुघलांच्या अन्यायाचा पर्दाफाश करण्यासाठी स्वतःचे सरकार स्थापन करण्याचे महत्त्व त्यांना सांगितले.त्यासाठी त्यांनी तेजस्वी सूर्याप्रमाणे तेज पसरवले तर शितल चंद्राप्रमाणे छाया दिली. स्वराज्य निर्माण करण्यासाठी त्यांनी शिवरायांवर नितांत श्रद्धा निर्माण केली.
जिजाऊंचा जन्म 12 जानेवारी 1598 रोजी महाराष्ट्रातील विदर्भातील बुलढाणा जिल्ह्यातील महकर तालुक्यातील सिंदखेड गावात झाला, त्या मराठा लखुजी राजे जाधव आणि म्हाळसरानी यांच्या कन्या होत्या. सिंदखेडमध्येच त्यांनी राजकारण आणि युद्धकलेत प्रभुत्व मिळवले होते. पुढे जिजाऊंनी त्याचा उपयोग शिवरायांना शिक्षण देण्यासाठी केला. डिसेंबर १६०५ मध्ये जिजाबाईंचा दौलताबाद येथील शहाजी राजांशी विवाह झाला.
१६३० साली शिवनेरी किल्ल्यावर छत्रपती शिवाजींचा जन्म झाला. महाभारत आणि रामायणातील कथा सांगून राष्ट्र आणि धर्माला न्याय देण्याचा धडा शिवाजी महाराजांना शिकवला. प्रभुत्व मिळवण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे स्वराज्य स्थापन करणे हा शिवाजी राजांच्या समजुतीमागे जिजाऊंची संस्कृती कारणीभूत होती. जिजाऊंनी शिवाजी राजांना राजकारण करण्याचे, समान न्याय देण्याचे आणि अन्याय करणाऱ्यांना कठोर शिक्षा करण्याचे धैर्य दिले होते. शस्त्रास्त्र प्रशिक्षणावर जिजाऊंची करडी नजर होती. शिवाजी महाराजांना मुघल बादशहाने आग्रा येथे कैद केले तेव्हा स्वराज्याची सत्ता जिजाऊ मातेच्या हाती होती. हिंदवी स्वराज्याच्या मार्गात येणाऱ्या प्रत्येक शत्रूशी जिजाऊंच्या निर्भय पध्दतीने मुकाबला करण्याचे धैर्य छत्रपती शिवरायांना मिळाले. राजमाता जिजाऊंनी शिवरायांना शिकवले की, प्रत्येक पराक्रमी व्यक्तीने कैदेत असलेल्यांना स्वातंत्र्य द्यावे. शहाजी राजांचा कैद आणि सुटका, अफझलखानाचे संकट, आग्र्याहून सुटका, वेळोवेळी झालेली राजकीय उलथापालथ अशा अनेक प्रसंगी जिजाऊंचे मार्गदर्शन शिवाजी राजांना मिळाले. छत्रपती शिवाजी महाराज मोठमोठ्या मोहिमांवर असताना जिजाऊंनी स्वतः राज्याच्या कारभारावर बारीक लक्ष ठेवले होते.
जिजाऊंनी केलेल्या या संस्कारांच्या बळावर छत्रपती शिवाजी राजांनी हजारो वर्षांची गुलामगिरी मोडून काढली. हिंदवी स्वराज्याची स्थापना केली. जिजाऊंनी आपल्या मुलाला सिंहासनावर बसलेले, प्रेमळ, प्रोत्साहन आणि वेळोवेळी मार्गदर्शन करताना पाहेपर्यंत लढा दिला. १७ जून १६७४ रोजी छत्रपती शिवाजी राजे यांचा रायगडावर राज्याभिषेक झाल्यानंतर बारा दिवसांनी त्यांनी स्वतंत्र मराठा स्वराज्यात अखेरचा श्वास घेतला. वर्तमाना तू वळून पाठीमागे पहा जरा झुकवून तू माथा… माँसाहेब जिजाऊ सारखी माता होणे नाही आता…