◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆
*कवी – बी (नारायण मुर्लीधर गुप्ते)*
*कविता – माझी कन्या*
*नारायण मुर्लीधर गुप्ते (उर्फ कवी बी).
*जन्म – ०१/०६/१८७२
मृत्यू – ३०/०८/१९४७
*वयाच्या १९ व्यावर्षी “प्रणयपत्रिका” ही कवी बी यांची पहिली कविता १८९१ मध्ये ‘करमणूक’ मध्ये प्रकाशित झाली आणि ते प्रकाशझोतात आले.
*कवी बी या टोपण नावाने त्यानी कविता लेखन केलं. कवी बी यांनी श्रुंगार, प्रणय, सामाजिक, कौटुंबिक, ऐतिहासिक असे विविध विषय त्यांच्या कवितेतून हाताळलेले दिसतात.
*दीर्घ कविता हे त्यांच्या लेखनाचे वैशिष्ट्य होते. त्यांच्या कवितेची शैली अतिशय बांधेसूद आणि मनाला गोडवा देणारी होती.
कवी बी यांचा स्वभाव थोडासा प्रसिद्धीपरांङमूख असल्याने अनेकवर्षे ते साहित्यात अपरिचित होते. “फुलांची ओंजळ” हा त्यांचा ३८ कवितांचा संग्रह प्रकाशित झाला. त्याला आचार्य अत्रे यांची प्रस्तावना लाभली आहे.
“पिकले पान” हा त्यांचा दुसरा कविता संग्रह. यात ११ कविता आहेत. त्यांच्या बऱ्याच कविता या दीर्घ असल्याने कविता संग्रहातील कवितांची संख्याही कमी आहे.
“माझी कन्या” (गायी पाण्यावरी काय म्हणुनि आल्या…) ही कवी बी यांची कविता पाठ्यपुस्तकात अभ्यासक्रमाला होती. तर “चाफा” (चाफा बोलेना, चाफा चालेना…) ही कविता लता मंगेशकर यांच्या सुमधुर स्वरात गीतबद्ध झाली, त्यामुळे ही कविता सर्वोपरिचित आहे.
कवी बी यांच्या अनेक कविता या इतरांना चैतन्यस्फुर्ती देणाऱ्या ठरतात एवढे प्रतिभासंपन्न तेज त्यांच्या कवितांमध्ये आहे.*
प्रणयपत्रिका, बकुल, चाफा, माझी कन्या, दीपज्योतीस, बंडवाल, कविवंदन, वेडगाणे… कवी बी यांच्या अशा अनेक उत्तमोत्तम कविता साहित्यात आणि रसिकांमध्ये प्रसिद्ध आहेत.-
———————-
शालेय पाठ्यपुस्तकात अभ्यासक्रमातील त्यांची विशेष परिचित आणि सर्वमूखी असलेली गाजलेली कविता म्हणजे “माझी कन्या” (गायी पाण्यावर काय म्हणुनि आल्या…).
शाळेत नटून थटून आलेल्या मैत्रिणी गरीब मुलीला भिकारीण बोलल्या. याचं वाईट वाटल्याने मुलगी घरी येऊन घळघळा रडते आहे. आणि तिचे वडील त्या मुलीची समजूत काढीत आहे. या भावनिक प्रसंगाचं वर्णन कवी बी यांनी त्यांच्या या २५ कडव्यांच्या दीर्घ कवितेत छान शब्दांकित केलं आहे.
मुलीची समजूत काढताना वडील तिला सांगतात, की कमळ चिखलात उगवतं, सोने, रत्न मातीत असतात म्हणून ते भिकारी ठरतात का? तशीच तूही माझ्या पोटी जन्म घेतलास तरी भिकारी कशी ठरशील? रत्ने मातीत उगवली तरी ती राजाच्या शिरेपेचात वापरतात. कमळ चिखलात उगवलं तरी ते सत्कार स्वागतासाठीच वापरतात.
तिची समजूत काढताना वडील तिला सांगतात की, मी तुला मखमलीचे पोलके घेईन, मोत्यांची कुडी घेईन, सुवर्ण फुले घेईन, तुझी सारी हौस पुरवेन. पण तू रडायची थांब. तुझ्यासारखी गुणी मुलगी माझ्या गरीबाच्या पोटी का दिली ?
मी देवाकडे जातो आणि याचा जाब देवालाच विचारतो. असं म्हणताच ती अज्ञान मुलगी वडिलांच्या गळ्यात पडून मीही तुमच्यासोबत येणार म्हणून हट्ट करते…
वडील आणि मुलीमधील या हळुवार भावनिक प्रसंगाचं वर्णन आपण जेव्हा कवी बी यांच्या या दीर्घ कवितेत वाचतो, तेव्हा नकळत आपलेही डोळे पाणावतात.
ही कविता २५ कडव्यांची आहे. आपण वेळ काढून संपुर्ण कविता नक्की वाचा, म्हणजे कवी बी यांच्या शब्दलालित्याची आणि प्रतिभेची ताकद आपल्या लक्षात येईल. ही कविता आपल्याला नक्कीच आपल्या शाळेतल्या त्या रमणीय दिवसात घेऊन जाईल…
*माझी कन्या*——————
गाई पाण्यावर काय म्हणुनि आल्या ?
कां गं गंगायमुनाहि या मिळाल्या ?
उभय पितरांच्या चित्तचोरटीला
कोण माझ्या बोलले गोरटीला ?
उष्ण वारे वाहती नासिकांत
गुलाबाला सुकविती काश्मिरात,
नंदनांतिल हलविती वल्लरीला,
कोण माझ्या बोलले छबेलीला ?
शुभ्र नक्षत्रे चंद्र चांदण्याची
दूड रचलेली चिमुकली मण्यांची
गडे ! भूईवर पडे गडबडून,
कां गं आला उत्पात हा घडून ?
विभा-विमला आपटे-प्रधानांच्या
अन्य कन्या श्रीमान कुलीनांच्या
गौर चैत्रींची तशा सजुनि येती,
रेशमाची पोलकी छिटे लेती.
तुला ‘लंकेच्या पार्वती’ समान
पाहुनीयां, होवोनि साभिमान
काय त्यातिल बोलली एक कोण’
अहा ! आली ही पहा, भिकारीण !’
मुली असती शाळेतल्या चटोर;
एकमेकीला बोलती कठोर;
काय बाई ! चित्तांत धरायाचे
शहाण्याने ते शब्द वेडप्यांचे ?
रत्न सोने मातीत जन्म घेते,
राजराजेश्वर निज शिरी धरी ते;
कमळ होते पंकांत, तरी येते
वसंतश्री सत्कार करायाते.
पंकसंपर्के कमळ का भिकारी ?
धूलिसंसर्गे रत्न का भिकारी ?
सूत्रसंगे सुमहार का भिकारी ?
कशी तूही मग मजमुळे भिकारी ?
बालसरिता विधुवल्लरी समान
नशीबाची चढतीच तव कमान;
नारि-रत्ने नरवीर असामान्य
याच येती उदयास मुलांतून.
भेट गंगायमुनांस होय जेथे,
सरस्वतिही असणार सहज तेथे;
रूपसद्‍गुणसंगमी तुझ्या तैसे,
भाग्य निश्चित असणार ते अपैसें.
नेत्रगोलांतुन बालकिरण येती,
नाच तेजाचा तव मुखी करीती;
पाच माणिक आणखी हिरा मोती
गडे !नेत्रां तव लव न तुळो येती.
लाट उसळोनी जळी खळे व्हावे,
त्यात चंद्राचे चांदणे पडावे;
तसे गाली हासतां तुझ्या व्हावे,
उचंबळुनी लावण्य वर वहावे !
गौर कृष्णादिक वर्ण आणि त्यांच्या
छटा पातळ कोवळ्या सम वयांच्या
सवे घेउनि तनुवरी अद्धृताचा
खेळ चाले लघु रंगदेवतेचा !
काय येथे भूषणे भूषवावे,
विविध वसने वा अधिक शोभवावे ?
दानसीमा हो जेथ निसर्गाची,
काय महती त्या स्थली कृत्रिमाची !
खरे सारे ! पण मूळ महामाया
आदिपुरुषाची कामरूप जाया
पहा नवलाई तिच्या आवडीची
सृष्टीशृंगारे नित्य नटायाची.
त्याच हौसेतुन जगद्रूप लेणे
प्राप्त झाले जीवास थोर पुण्ये;
विश्वभूषण सौंदर्यलालसा ही
असे मूळातचि, आज नवी नाही !
नारि मायेचे रूप हे प्रसिद्ध,
सोस लेण्यांचा त्यास जन्मसिद्ध;
तोच बीजांकुर धरी तुझा हेतू,
विलासाची होशील मोगरी तू !
तपःसिद्धीचा ’समय’ तपस्व्याचा,’
भोग’ भाग्याचा कुणा सभाग्याचा;
पुण्यवंताचा ‘स्वर्ग’ की, कुणाचा,’
मुकुट’ कीर्तीचा कुण्या गुणिजनाचा.
’यशःश्री’ वा ही कुणा महात्म्याची,
’धार’ कोण्या रणधीर कट्यारीची
दिवसमासे घडवीतसे विधाता
तुला पाहुनि वाटते असे चित्ता !
तुला घेइन पोलके मखमलीचे,
कुडीं मोत्यांची, फूल सुवर्णाचे,
हौस बाई ! पुरवीन तुझी सारी,
परी आवरि हा प्रलय महाभारी !
ढगें मळकट झाकोनि चंद्रिकेला,
तिच्या केले उद्विग्न चांदण्याला,
हास्यलहरींनी फोडुनी कपाट
प्रकाशाचे वाहवी शुद्ध पाट !
प्राण ज्यांचेवर गुंतले सदाचे,
कोड किंचित पुरवितां न ये त्यांचे;
तदा बापाचे ह्रदय कसे होते,
न ये वदतां, अनुभवी जाणती ते !
माज धनिकाचा पडे फिका साचा,
असा माझा अभिमान गरीबाचा !
प्राप्त होतां परि हे असे प्रसंग
ह्रदय होते हदरोनिया दुभंग !
देव देतो सद्गुणी बालकां
नाकाय म्हणुनी आम्हांस करंट्यांना ?
लांब त्याच्या गावास जाऊनीयां
गूढ घेतो हे त्यांस पुसूनीयां !
“गावी जातो” ऐकतां त्याच कालीं
पार बदलूनी ती बालसृष्टि गेली !
गळा घालूनी करपाश रेशमाचा
वदे, “येते मी” पोर अज्ञ वाचा !
◆◆◆◆— नारायण मुरलीधर गुप्ते (कवी बी)◆◆◆◆◆
संदर्भ – इंटरनेट
विनंती – या स्मृतिगंध उपक्रमाबद्दल आणि या कवितेबद्दल आपला अभिप्राय जरूर कळवा.
(विजो – विजय जोशी, डोंबिवली, ९८९२७५२२४२)
सुचना – या उपक्रमातील माहिती कोणताही बदल न करता आपण इतरत्र देऊ शकता.